Dyrektywa Omnibus – co się zmieniło dla sklepów internetowych?

Warto zacząć od sprecyzowania zakresu nowych regulacji dla witryn e-commerce. Mimo że zazwyczaj wszystkie zmiany są określane jako „dyrektywa Omnibus”, właściwie chodzi jeszcze o dwie dodatkowe dyrektywy. Mowa o dyrektywie towarowej i cyfrowej, które dotyczą odpowiednio zasad reklamacji oraz ochrony danych osobowych. Do tego dochodzi także dyrektywa 2021/514 (tzw. DAC7) zawierająca zmiany w zakresie sprawozdawstwa podatkowego.

Unia Europejska rozpoczęła prace nad powyższymi dyrektywami już kilka lat temu, jednak dokładny moment wdrożenia różni się pomiędzy poszczególnymi krajami członkowskimi. W przypadku Polski był to 1 stycznia 2023 roku. Należy przy tym podkreślić dość krótki okres tzw. vacatio legis, czyli okresu pomiędzy publikacją aktu prawnego a jego właściwym wejściem w życie. W tym przypadku wynosił on tylko 2 tygodnie – oznacza to, że sklepy, które po 14 stycznia nadal nie dostosowały się do zasad, mogą otrzymać dość wysokie kary.

Co istotne, dyrektywa Omnibus nie funkcjonuje bezpośrednio jako akt prawny. Zamiast tego zakłada ona dostosowanie krajowych przepisów dotyczących sprzedaży. W Polsce są to ustawy o: ochronie konkurencji i konsumentów; prawach konsumenta; informowaniu o cenach towarów i usług oraz o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom.

Weryfikacją zmian zajmie się Państwowa Inspekcja Handlowa. Grzywny w razie niespełnienia wymogów dyrektywy są znaczne: już po pierwszym przewinieniu można otrzymać karę w wysokości do 20 tys. złotych. Jeśli z kolei przepisy zostaną naruszone 3-krotnie w ciągu 12 miesięcy od wejścia w życie nowych przepisów, kara może sięgać już 40 tys. zł. Co więcej, niektóre sytuacje mogą być uznane przez UOKiK za naruszenie zbiorowego interesu konsumentów, co wiąże się z karą do 10% rocznego obrotu sklepu.

Warto wspomnieć także o kosztach dostosowania strony sklepu internetowego do nowych wymogów. Określenie konkretnej kwoty nie jest łatwe – wiele pod tym względem zależy od wybranej platformy, jak również od rozmiaru sklepu. Najczęściej można spodziewać się wydatków w okolicach 2-5 tys. zł. W niektórych przypadkach będzie to jednak nawet ponad 10 tys. zł. Szczególnie rozbudowane witryny potrzebują najwięcej zmian, które mogą obejmować m.in. wdrożenie sposobu informowania o cenach czy dostosowanie pozycjonowania produktów.

Głównym celem dyrektywy Omnibus jest zwiększenie transparentności sprzedaży online, a także poprawa standardu ochrony konsumentów. Wprowadzono zatem wiele zmian dotyczących przejrzystości informacji, jednak to zaledwie część nowości. Oto kilka nowych przepisów, na które należy zwrócić uwagę.

Obowiązek informowania o obniżkach cen

To największa i najgłośniejsza zmiana związana z dyrektywą Omnibus. W poprzednich latach część sklepów wprowadzała nieuczciwe praktyki m.in. w okresie Black Friday, sztucznie zawyżając ceny przed wprowadzeniem promocji. Nowe przepisy mają wyeliminować takie praktyki – teraz sklepy będą zobowiązane do informowania o najniższej cenie z 30 dni przed obniżką.

Plasowanie produktów

Widoczność produktów dostępnych w sklepie to kolejny obszar, w którym Unia Europejska chce zwalczyć nieuczciwe praktyki. Jednym z przykładów jest umieszczanie wyżej na liście towarów z płatną reklamą bez informowania o reklamie. Według dyrektywy Omnibus użytkownicy strony muszą mieć dostęp do informacji, jakie czynniki decydują o kolejności i widoczności produktów.

Profilowanie klientów – informacja o indywidualnej cenie

Kolejną ważną zmianą jest obowiązek informowania o profilowaniu klientów w zakresie dostosowywania ceny. Dotyczy to także automatycznych systemów badających zachowania użytkowników.

Weryfikacja opinii

Wiele nowych przepisów w ramach dyrektywy Omnibus dotyczy przejrzystości i udostępniania rzetelnych informacji internautom – tego typu zmiany obejmują również opinie innych użytkowników. Sklepy będą zobowiązane do weryfikacji, czy dana recenzja pochodzi od osoby, która faktycznie kupiła dany produkt. Do tego dochodzi również wymóg przedstawienia informacji, w jaki sposób sprawdzane są opinie dostępne na stronie.

Oprócz samej dyrektywy Omnibus w życie wchodzi także tzw. dyrektywa towarowa. Nowe przepisy skupiają się głównie na reklamacjach towarów. Klienci nie będą mogli od razu żądać zwrotu pieniędzy – zamiast tego sprzedawca będzie zobowiązany najpierw rozpatrzyć naprawę lub wymianę. Dodatkowo koszt odbioru produktu będzie teraz leżeć w całości po stronie sklepu. Ponadto to sklep będzie zobowiązany udowodnić, że produkt był zgodny z umową w razie ewentualnych problemów. Zwiększa się także czas na reklamację, który zamiast roku wynosi teraz 2 lata.

Dane osobowe mają obecnie ogromne znaczenie – w wielu przypadkach można wręcz uznać, że funkcjonują jako osobna waluta. Nie inaczej jest w przypadku handlu online. Nie brakuje sklepów, które sprzedają towary lub usługi właśnie w zamian za informacje o użytkownikach. Tego typu transakcje będą traktowane podobnie jak w przypadku standardowej zapłaty – oznacza to, że klienci będą mogli liczyć na pełną ochronę w zakresie praw konsumenta.

Dyrektywa dotyczy przede wszystkim produktów cyfrowych, takich jak treści wideo i audio, programy komputerowe czy usługi cyfrowe. Również na tym polu wprowadzono pewne zmiany dotyczące odpowiedzialności sprzedawcy w razie niezgodności towaru z umową. Niedociągnięcia w tej kwestii mają być rozpatrywane w ciągu roku od daty dostawy, a w przypadku dostawy w sposób ciągły – przez cały okres obowiązywania umowy.